Darwin’den Önce Evrim

Evrim, canlı türlerinin nesilden nesile kalıtsal değişime uğrayarak ilk halinden farklı özellikler kazanması sürecidir. Evrim düşüncesini teorileştiren ve araştırmalar ile temellendiren kişi Charles Darwin’dir. Fakat evrime ait görüşler Darwin’den çok daha önce filozofların insanın özünü anlama üzerine yaptığı araştırmalar ile bahsedilmeye başlanmıştır. Milattan önce 610 ile 546 yılları arasında yaşamış olan İyonlu filozof Anaximander evrimden ilk kez söz eden kişi olmuştur. Aximander’den sonra Empokles, Zhuangzigibi pek çok düşünür evrimden bahsetmiştir. Evrim İslam düşünürlerininde konusu olmuştur.   El-Cahız (ç Hicri 225) , İbn-i Miskevyen (ö. Hicri 421) bu konuda ilk bahseden ve teorileştiren kişiler olmuşlardır. İslam düşünürlerinden Erzurumlu İbrahim Hakkı insan anatomisi ve fizyolojisi üzerine yaptığı  araştırmalarıyla Marifetname  adlı ansiklopedik kitabında evrimi daha geniş kapsamlı olarak işlemiştir. İbrahim Hakkı Türk mutasavvıf, sosyolog ve alimdir.
Astronomi, fizik, psikoloji, din konularıyla ilgilenmiştir. En önemli eseri olan Marifetname fen bilimleri üzerine geniş bilgileri kapsamaktadır. Geometri, astronomi, anatomi, fizyoloji, dini, felsefi konulardan oluşan bir ansiklopedidir. İbrahim Hakkı Marifetnamede’de evrim görüşüründen şöyle bahseder : “‘Madenlerin evriminden bitkiler, bitkilerinkinden hayvanlar, hayvanlarınkinden de insanlar meydana gelir. Bitkiler, hayvanlar ve insanlar arasında da aracılar vardır. Madenler ile bitkiler arasındaki aracı bu ‘mercan’dır. Bu denizin dibinde bir bitki olduğu halde suyun yüzüne çıkınca sertleşir ve taşlaşır. Bitki ile hayvan arasındaki aracı ‘hurma’ ağacıdır. Çünkü bu ağaç palmiyeler familyasından olup erkek ve dişi çiçekleri ayrı ayrı ağaçlarda bulunur. Tozlaşma ancak insanların aracılığıyla gerçekleşir. Hayvan ile insan arasındaki aracıya gelince ‘nesnas’ diye adlandırılan vahşi insan veya maymundur.’

Sonuç olarak birçok düşünür buna İslam düşünürleri de dahil olmak üzere evrim hakkında farklı görüşler ortaya atmış ve araştırmalar yapmıştır. Bu bilgilere göre evrim düşüncesinin Darwin ile başlamadığını fakat  Darwin’in doğal seçilim, uyum sağlama ve tesadüf etmenlere bağlı evrim teorisinin araştırmalar ile temellendirilerek teorileştirildiği söyleyebiliriz.